Bayangkan situasi ini: majikan baru sahaja ambil staf baru. Segala urusan onboarding sudah siap, malah syarikat laburkan masa dan kos untuk beri latihan — dari soft skills hingga sistem dalaman. Tapi belum sempat sebulan, pekerja itu terus berhenti atau “ghaib tanpa berita”.

Masalah ini bukan perkara luar biasa dalam dunia SME di Malaysia. Ramai majikan mengeluh,

“Baru training seminggu, dah lari.”
“Kami dah keluarkan modal, tapi staf tak sempat menyumbang apa-apa.”

Soalannya: bila pekerja lari masa training, rugi siapa?
Dan, adakah majikan ada hak untuk tuntut semula kerugian itu?

Kos Latihan Bukan Sekadar Wang

Apabila bercakap tentang “kos latihan”, ramai majikan hanya nampak dari sudut kewangan elaun latihan, kos penceramah, atau sewaan tempat. Tapi sebenarnya, kos terbesar adalah masa dan sumber manusia.

Beberapa bentuk kerugian utama termasuk:

• Masa kerja staf senior yang digunakan untuk melatih pekerja baru.
• Produktiviti terganggu sebab kerja harian tertangguh.
• Kos peluang (opportunity cost) apabila tenaga kerja baru gagal mencapai tahap produktiviti dijangka.

Bila pekerja lari sebelum latihan selesai, semua kos itu hangus begitu saja.

Undang-Undang Kata Apa?

Ramai majikan tidak sedar bahawa dari segi undang-undang, tiada peruntukan khas dalam Akta Kerja 1955 yang membolehkan majikan automatik menuntut balik kos latihan kecuali perkara itu dinyatakan dalam kontrak kerja atau agreement latihan.

Contohnya:
Jika dalam surat tawaran ada klausa seperti:

“Sekiranya pekerja berhenti dalam tempoh 6 bulan selepas latihan, pekerja wajib membayar semula kos latihan sebanyak RMX.”

Maka majikan ada asas sah untuk menuntut semula kos tersebut.
Tanpa klausa ini, tuntutan sukar dibuat kerana undang-undang melihat latihan sebagai sebahagian daripada pelaburan syarikat.

Kesilapan Biasa Majikan

1. Tiada perjanjian latihan bertulis.
   Ramai majikan hanya “berjanji mulut” atau hantar pekerja ke kursus tanpa rekod bertulis. Akhirnya bila pekerja lari, tiada dokumen untuk dijadikan bukti.
2. Tiada penjelasan sebelum latihan.
   Pekerja mungkin tidak tahu bahawa latihan itu bernilai tinggi dan ada kos yang syarikat tanggung. Bila tak dimaklumkan dari awal, mereka tidak rasa terikat secara moral atau kontrak.
3. Salah urus harapan (expectation management).
   Ada pekerja yang rasa latihan tak sesuai, atau tidak mendapat bimbingan jelas semasa tempoh training. Ini boleh menyebabkan mereka hilang minat dan berhenti awal.

Siapa Sebenarnya Rugi?

Kalau dilihat secara luaran, memang nampak majikan yang rugi sebab modal dah keluar, hasil belum nampak. Tapi kalau diteliti, kedua-dua pihak boleh rugi:

• Majikan rugi kos & masa.
• Pekerja rugi peluang membina kemahiran & reputasi kerja.

Namun dari perspektif perniagaan, kerugian majikan boleh diminimumkan dengan sistem dan dokumentasi HR yang betul.

Apa Majikan Boleh Buat?

Berikut beberapa langkah praktikal untuk elak kerugian bila pekerja lari semasa training:

1. Buat Training Agreement Bertulis

Letakkan klausa jelas:

• Tempoh minimum bekerja selepas latihan.
• Jumlah kos latihan (nyata nilai RM).
• Bayaran balik jika berhenti awal.

Dokumen ini bukan sahaja melindungi majikan, tetapi juga menjelaskan tanggungjawab kepada pekerja.

2. Maklumkan Kos Latihan Dari Awal

Biar pekerja tahu bahawa latihan tersebut bernilai tinggi. Bila mereka faham nilai pelaburan syarikat, mereka akan lebih komited untuk kekal bekerja.

3. Lakukan Penilaian Semasa Training

Rekod prestasi, kehadiran, dan maklum balas sepanjang latihan. Ini boleh dijadikan bukti sekiranya berlaku pertikaian di kemudian hari.

4. Gunakan Sistem HR Digital

Sistem seperti yang ditawarkan oleh Syazna World boleh bantu majikan:

• Simpan rekod latihan & kontrak pekerja secara automatik
• Jejak prestasi & tempoh probation
• Elak kehilangan dokumen penting bila staf HR bertukar

5. Nilai Semula Proses Pengambilan

Kadang-kadang masalah bukan pada latihan, tapi pada proses pemilihan calon.
Pastikan calon benar-benar berminat dan sesuai dengan budaya kerja syarikat sebelum dilatih.

Kes Impak Tinggi (Contoh Situasi)

Kes 1:
Syarikat menghantar staf ke kursus teknikal bernilai RM4,000. Selepas kursus tamat, staf berhenti dalam masa 2 minggu. Tiada kontrak latihan → Majikan tak boleh tuntut semula kos tersebut.

Kes 2:
Syarikat lain sediakan training agreement yang menyatakan “jika berhenti dalam tempoh 12 bulan selepas latihan, staf perlu bayar balik kos latihan.”
Bila staf berhenti awal, syarikat boleh buat tuntutan sah di mahkamah buruh.

Moralnya dokumen menentukan hak. Tanpa dokumen, semua janji tinggal janji.

Kesimpulan

Pekerja yang lari semasa training memang satu kerugian besar kepada majikan. Tapi kesilapan terbesar ialah bila majikan tidak melindungi diri mereka dari awal dengan perjanjian bertulis.

Undang-undang Malaysia tidak menyebelahi mana-mana pihak tanpa bukti. Jadi, majikan perlu proaktif bukan reaktif dalam melindungi pelaburan tenaga kerja mereka.

Latihan ialah pelaburan jangka panjang. Tapi pelaburan hanya berbaloi bila ada sistem HR yang betul untuk urus, rekod, dan lindungi setiap langkahnya.

Nak elak rugi bila pekerja berhenti awal atau lari semasa training?
Gunakan sistem HR digital dari Syazna World untuk urus rekod latihan, kontrak, dan dokumentasi HR dengan lebih kemas & patuh undang-undang.